Doğal yolla gebelik elde edemeyen çiftlere uygulanan üremeye yardımcı tedaviler arasında en başarılı sonuçlar alınabilen tedavi yöntemi tüp bebektir. Kadın ve erkeğin üreme hücrelerinin bir araya getirilip döllenmesinin ardından elde edilen embriyolardan bir ya da iki tanesinin anne adayının rahmine transfer edilmesi işlemi tüp bebek tedavisi olarak adlandırılmaktadır.
Tüp bebek tedavisinde yumurta elde edilmesi esnasında kadının kullanması gereken hormon ilaçları bulunmaktadır. Bu ilaçlar anne adayında bazı yan etkilere, olumsuz sonuçlara sebep olabilmektedir. Ancak tüp bebek teknolojisinde kaydedilen ilerlemeler sayesinde günümüzde kullanılan ilaçların yan etkileri eskiye oranla ciddi anlamda azalmıştır. Buna rağmen tüp bebek tedavisinin her hangi bir yan etkisinin olmadığını söylemek de mümkün olmamaktadır.
Tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkileri nelerdir?
Öncelikle altını çizmekte fayda vardır ki; ilaç kullanılan tüp tedavi yöntemlerinde şöyle ya da böyle, az ya da çok yan etki gözlenebilmektedir. Zira vücuda dışarıdan doğal olmayan bir madde veriliyorsa, bu madde belli bir miktarda vücudun doğal dengesini bozacaktır. Hastalıkların tedavisinde bu durum kaçınılmaz bir sonuçtur. Ancak tedavide asıl amaç fayda sağlamak olduğu için ilaçların bu yan etkileri çok nadiren yaşamı tehdit edecek ya da herhangi başka bir rahatsızlığa yol açacak boyuttadır.
Tüp bebek tedavisinde uygulanan iğneler ciltte tahrişe yol açabilmekte, hastada baş ağrısı, sıcak basması, göğüslerde hassasiyet, yorgunluk, halsizlik ve duygusal değişimlere sebep olabilmektedir. Bununla birlikte tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçlar kısa süre için kadının iştahını açabilmektedir. Bu sebeple de kadın, kilo alacağını düşünüp endişelenebilir. Ancak bu durum kesinlikle kısa sürelidir ve tedavi bitince kadının iştahı da normale döndüğünden kadın eski kilosuna kavuşur.
Ayrıca tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların meme ve rahim kanserine yol açabildiği ya da kadının yumurta rezervini azaltabildiği, erken menopoza sebep olduğu yönünde yanlış inanışlar mevcuttur. Fakat kesinlikle altını çizmekte fayda vardır ki; tüp bebek tedavisinde kullanılan ilaçların ne bir kanser türüne ne de yumurta rezervinin azalmasına sebep olduğuna dair bilimsel bir veri bulunmamaktadır. Bu husus kadınları çok endişelendirdiğinden bu konuya dair çok fazla bilimsel araştırma yapılmış. Ancak kesinlikle böyle bir bulguya rastlanmamıştır.
Tüp bebek tedavisi ilaçları yumurtalıkların aşırı uyarılmasına sebep olabilir
Tüp bebek tedavisinde yumurta geliştirmek için kullanılan ilaçlar kadının yumurtalıklarının fazla büyümesine, mide bulantısına, kusmaya, karın şişliğine yol açabilmektedir. Yumurtalıkların aşırı uyarılması sendromu (OHSS); hafif, orta seviyede veya şiddetli olabilmektedir. Hafif ve orta düzeydeki OHSS kadın vücudu tarafından kolaylıkla tolere edilebilirken, yüksek şiddetli durumda ciddi sorunlar yaşanabilir. Hafif OHSS vakaları en sık karşılaşılan durumdur.
Bu durumda yumurtalıklar bir miktar büyür, karında katlanılabilir düzeyde rahatsızlıklar hissedilir. Ancak bu sorunlar kadının dinlenmesi ve birkaç hafif ağrı kesici kullanımıyla tedavi edilebilmektedir. Orta düzeydeki OHSS durumunda; mide bulantısı, kusma, halsizlik, yorgunluk ve karın şişliği, ağrısı yaşanır. Böyle vakalarda hastanın durumu doktor tarafından yakından takip edilir ve ilaç tedavisi uygulanır. Buna keza şiddetli OHSS vakalarında tüm bu şikayetler yüksek dozdadır ve kadının karın boşluğunda sıvı birikir, hasta ciddi anlamda nefes darlığı yaşar, hatta hastanın genel sağlığı olumsuz etkilenir. Çok nadiren, yaklaşık % 1 oranında yaşanabilen bu sorun hastanın hastanede yatarak tedavi olmasını gerektirir.
Tüp bebek tedavisinde yumurtalıkların aşırı uyarılması sonucu oluşan şikayetler nasıl önlenebilir?
Tüp bebek tedavisine başlanmadan öncesinde kadın ve erkeğe çok detaylı tahlil ve muayeneler yapılmaktadır. Buradan elde edilen sonuçlar tedavinin ilerleyişine, kullanılacak ilaçların dozuna karar vermede önem arz etmektedir. Tüp bebek tedavisi de bu tahlillerden, muayenelerden alınan sonuçlar ışığında belirlenmektedir. Yumurtalıkların fazla uyarılması sendromu (OHSS), belirtileri de yumurta toplama işleminden 4-5 gün sonrasında kendisini göstermektedir.
Bu bakımdan zaten hastanın durumuna göre ilaç tedavisi uygulandığı için bu yan etkilerin görülme olasılığı da düşüktür. Eğer hafif ya da orta seviyedeki OHSS’yi şikayetleri söz konusu ise tedaviden sonraki birkaç gün içinde hasta kendiliğinden iyileşecektir. Zaten tedavi sırasında hasta yakından takip edildiği için belirtiler gözlenmeye başlandığı andan itibaren önlemler de alınmaktadır.
Bu bakımdan ilaçlara fazla tepki veren hastada estradiol hormon seviyesi yükselir ve bu durumda ilaç alımına ara verilerek hormon seviyesi kısa sürede düşürülür. Ayrıca gebeliğin meydana gelmesi OHSS durumunu ağırlaştırabileceği için belirti veren hastalarda embriyolar dondurulur ve hormon seviyesi ideal orana düşünceye kadar transfer için beklenir.
